HOẠCH ĐỊNH CHIẾN LƯỢC LÀ LÀM GÌ?

Có mấy kiểu làm chiến lược cần tránh:

– Giao cho ai đó soạn bản thảo rồi lấy ý kiến góp ý. Làm chiến lược là một việc đòi hỏi động não, đói hỏi sự tương tác tư duy, trao đổi thông tin, chia sẻ tri thức, một ai đó ngồi tự nghĩ, làm sao mà nghĩ. Nghĩ không ra nhưng deadline tới gần thì bắt đầu sao chép tạp nhạp nộp bài cho có. Rồi lấy ý kiến qua loa cho xong, hoặc là lôi ra cãi nhau không hồi kết. Đây là một cách làm rất rất kém hiệu quả mà chúng ta cần tránh.

– Tổ chức cuộc họp và sếp bảo “tôi rất muốn lắng nghe, các anh cứ nói thoải mái, nhưng tôi là người quyết định cuối cùng”. Đây là một dạng “dân chủ trá hình”. Bởi người lãnh đạo chỉ nghe những gì mình cảm thấy thích, cuối cùng rồi cũng sẽ làm theo ý mình. Thật chất cũng là độc tài độc đoán nhưng có vẻ gì đó rất là dân chủ, và hợp thức hóa được dân chủ.

– “Chúng ta có nhiều ý kiến khác biệt, nhưng chúng ta không còn thời gian, vậy thôi chúng ta biểu quyết”. Cách làm này có mấy vấn đề. Thứ nhất, cách ra quyết định tập thể có vẻ rất dân chủ nhưng kỳ thực là người ta đã đưa vào cuộc họp số đông nghe theo lời sếp; thứ hai, định hướng chiến lược không phải là chổ của dân chủ số đông, nhiều người đồng thuận đi vào ngỏ cục để rồi cùng chết thì cũng chẳng để làm gì. Hoạch định chiến lược là đi tìm một con đường sáng cho tổ chức, chứ không phải là việc chúng ta hài lòng vui vẻ thỏa hiệp lẫn nhau để rồi cùng phá sản.

Hoạch định chiến lược là quá trình:

– Cùng kiến tạo và chia sẻ một tầm nhìn chung

– Cùng tìm kiếm những ý tưởng đột phá để đi đến tương lai bằng những cách rất khác biệt.

Nói đến chiến lược là nói đến thì tương lai, những gì sẽ diễn ra trong tương lai, nhưng chúng ta cần làm gì cụ thể từ hôm nay để cái tương lai đó mới thành hiện thực được, ngồi nói không thì có được cái gì. Nói đến tương lai là nó đến tầm nhìn, là nói đến nhận định về tương lai của từng cá nhân. Mỗi người chúng ta sẽ nhận định về những gì sẽ diễn ra trong tương lai rất khác biệt, nó phụ thuộc vào nhận thức, tư duy, thông tin, tri thức, và cả trực giác. Chính sự khác biệt này làm cho chúng ta không hiểu về nhau và xảy ra “xung đột”. Xung đột về tầm nhìn là xung đột có lợi cho tổ chức, chứ không phải là điều gì đó xấu xa. Bản thân mỗi người chúng ta còn lúc vầy lúc khác chứ đừng nói đến người khác. Trong mỗi gia đình, vợ chồng con cái cha mẹ anh em cũng xảy ra xung đột về tầm nhìn.

Vai trò của người lãnh đạo là tạo điều kiện (facilitate) để mọi người có thể làm rõ tầm nhìn, chia sẻ nó một cách trách nhiệm để chúng ta cùng kiến tạo một tầm nhìn chung (mà ở đó mọi người đều hình dung một cách rõ ràng). Ngay cả bản thân người lãnh đạo cũng chỉ là một phần trong tầm nhìn đó. Bởi tương lai là gì bản thân chúng ta chỉ nhận diện một phần nhỏ trong đó, nhiều bộ não thông minh có trực giác tốt càng làm rõ viễn cảnh về tương lai. Mơ hồ là kẻ thù của chiến lược. Hô khẩu hiệu hào nhoáng bản chất là che đậy sự mơ hồ (không muốn cho người khác biết mình chả biết mẹ gì nên hô khẩu hiệu cho chắc).

Ưu tiên số một trong xây dựng tầm nhìn là “HÃY NGHĨ VỀ SỰ THAY ĐỔI CỦA KHÁCH HÀNG” hay hình dung được “KHÁCH HÀNG Ở THÌ TƯƠNG LAI”. Để sớm giật mình khi khách hàng đã thay đổi hết rồi, chỉ mỗi còn chúng ta là ở lại phía sau.

Kế tiếp là “CÔNG NGHỆ HỦY DIỆT”. Làm kinh doanh, bạn phải luôn luôn để ý rằng ở đâu đó luôn có những kẻ ủ mưu dùng công nghệ để thay đổi thế giới. Nếu chẳng may chúng ta nằm trong trận cuồng phong hủy diệt đó, chúng ta không trở tay kịp, chúng ta sẽ bị tiêu diệt. Ngày xưa tốc độ triển khai một công nghệ có thể tính bằng thập kỷ, nhưng ngày nay nó được tính bằng tháng, và sự hủy diệt được tính bằng năm. Nói nôm na, công nghệ mới có thể đánh sập một công ty khổng lồ trong vòng 3 năm, nếu như công ty lớn đó đừng ngoài cuộc chơi của công nghệ.

Đừng bận tâm đến đối thủ cạnh tranh, bởi tất cả những gì bạn nhìn thấy được chỉ là bề ngoài, bạn sẽ không bao giờ hiểu được và đoán được đoạn đối thủ cạnh tranh sẽ làm gì, bởi họ còn không biết được họ sẽ làm gì thì sao bạn đoán. Nhưng nó sẽ cuốn bạn vào mới bòng bong rất mất thời gian và công sức để chạy theo đôi khi lại là thứ tào lao của người khác. Việc bạn cần bận tâm hơn là thể chế, bởi đó là thứ bạn chỉ có thích nghi, chứ bạn không có quyền thay đổi. Chính trị càng ngày càng tạo ra những cuộc chơi rất khó đoán, sống nay chết mai, sáng đúng chiều sai, không do bạn chủ động. Đừng bực bội với thể chế, bởi có bực bội nó chỉ làm chúng ta điên thêm chứ chả giúp được gì. Việc chúng ta cần làm và phán đoán và thích ứng. Đương nhiên, đôi khi nó cũng có thể làm chúng ta chết tức tưởi vì trở tay không kịp. Biết sao được, trừ khi chúng ta có thể tạo dựng được một tập đoàn đa quốc gia, để dự phòng được rủi ro thể chế ở từng quốc gia nào đó gây ra.

Khi tầm nhìn được kiến tạo, đạt được sự đồng cảm (xin lưu ý, đồng cảm chứ không phải đồng thuận, thế gian này không có chuyện 100% đồng thuận) và chia sẻ, là lúc chúng ta kích hoạt cho những ý tưởng sáng tạo về cách làm, cách tổ chức thực hiện và xem xét tính khả khi của nó. Đừng vội phán xét bất cứ ý tưởng nào, hãy đặt câu hỏi đơn giản “chúng ta sẽ làm điều đó như thế nào”, mọi thứ sẽ dần dần sáng tỏ. Nên nhớ rằng, thứ chúng ta cần tìm là những ý tưởng khác biệt cho tương lai, nên đừng bao giờ đặt câu hỏi vớ vẩn kiểu như “chuyện này có ai làm thành công chưa?”.

Cuối cùng, quyết định tất cả đó chính là nhân viên chúng ta, mà sự toàn tâm toàn ý của họ quyết định mọi chiến lược trên đời này, bởi họ mới là người làm cụ thể. Sai lầm thường gặp nhất của các nhà quản lý là “áp đặt tầm nhìn”, nhưng yêu cầu người khác nghĩ cách gì đó hay ho để làm. Bạn nên nhớ rằng, con người chỉ làm việc tốt nhất, sáng tạo nhất, dành hết tâm trí khi họ được làm với động lực nội tại. Nếu không, mọi thứ chỉ là làm để cho xong. Khi đó, nhà quản lý sẽ điên lên là tại sao tôi biết hết, nhưng tôi không thể làm được gì! Chả ai làm được gì theo ý tôi hết! Nếu nhà quản lý muốn nhân viên có thể làm được chuyện gì đó vượt lên sự mong đợi của mình, cách duy nhất là hãy cho họ cùng kiến tạo một tầm nhìn chung với chúng ta. Đừng quan liêu mà nghĩ rằng, nhân viên thì cần biết gì về chiến lược, chiến lược chỉ có ở cấp cao, ở tầng lớp tinh hoa…

Khi một tổ chức mà ở đó mọi người chia sẻ tầm nhìn chung. Con người được làm việc toàn tâm toàn ý, con người tìm được lẽ sống của mình trong tầm nhìn và sứ mệnh của tổ chức. Khi đó con người sẽ gắn kết vào nhau và tạo nên một TỔ CHỨC HẠNH PHÚC. Con người xà quầng trên đời này cuối cùng rồi cũng là để mưu cầu hạnh phúc. Nhân viên hạnh phục sẽ mang đến hạnh phúc cho khách hàng để rồi khách hàng cũng trở thành một phần trong cái hệ sinh thái hạnh phúc đó. Khái niệm tổ chức hạnh phúc còn khá mơ hồ và trừu tượng. Nhưng có nhiều chủ doanh nghiệp sau bao năm mệt mỏi với thực thi chiến lược bảo với tôi rằng, hoạch định cái gì là quan trọng nhưng làm cho nhân viên làm nó một cách vui vẻ mới là quan trọng nhất.

Lãnh đạo làm dẫn dắt chứ không phải chăn dắt. Khai mở cho tổ chức nhìn ra viễn cảnh tương lai, tự tìm con đường đi đến tương lai và vui vẻ với nó. Đó là lãnh đạo khai sáng.

Chúc thành công.